آشنایی با اهدای عضو دهنده زنده

یکی از منابعی که برای پیوند اعضاء به بیماران وجود دارد، استفاده از دهنده زنده است. برخلاف دهنده دچار مرگ مغزی، که می توان از اعضای متعدد متوفی استفاده کرد ، کاربرد اهدای عضو دهنده زنده  محدود است به کلیه ، بخشی از کبد و بخشی از ریه .
اهدای عضو دهنده زنده با مسائل اخلاق خاص خود همراه است . دهنده عضو، فرد سالمی است که از اهداء جز سود روانی یا معنوی سود دیگری نمی برد . در کشور ما برای تقدیر از دهنده زنده کلیه ، مبلغی به او پرداخت می شود.

از آنجا که دهنده عضو برای کمک به فردی دیگر پا در این راه گذاشته است ، بنابراین حفظ سلامت و ایمنی او در این فرآیند بسیار اهمیت دارد. فرد دهنده می تواند خویشاوند یا دوست گیرنده باشد یا با او غریبه باشد.

در کشور ما و در دنیا ، ضوابط خاصی برای ارزیابی فردی که مایل به اهدای عضو خود است، وجود دارد . این فرد از لحاظ جسمی و روانی مورد معاینات خاصی قرار می گیرد  . فرد باید از لحاظ پزشکی به طور کامل سالم باشد . تیم بررسی کننده دهنده زنده باید تیم مستقلی از تیم پیوند باشد تا در این فرآیند ضرر و آسیبی به دهنده وارد نشود. فرد داوطلب اهدای عضو باید از لحاظ روان پزشکی هم ارزایابی دقیق شود تا اطمینان حاصل شود که فرد در آگاهی کامل و بدون فشارهای خارجی مایل به اهدای عضو است.

ارزیابی فرد دهنده با توجه به اینکه کدام عضو را اهداء خواهدکرد ، بسیار متفاوت است.
هر اهدای عضو با مسائل و خطرات خاص خود همراه است . تیم بررسی کننده فرد دهنده باید تمام این مسائل را با شفافیت به او توضیح دهند. فرد دهنده باید با آگاهی کامل از خطرات احتمالی این تصمیم را بگیرد. پزشکان نیز باید اطمینان حاصل کنند که فرد داوطلب با آگاهی از خطرات احتمالی تصمیم به اهدای عضو دارد .

در مورد اهدای کلیه ، خطر برای فرد دهنده بسیار اندک است ، اما صفر نیست . باید توجه داشت که فرد اهداء کننده کلیه در مقایسه با افراد دیگر جامعه در معرض خطر بیشتر ابتلا به بیماری های کلیوی ، فشار خون بالا و دیابت قرار ندارد و طول عمر طبیعی خواهد داشت.

اما در مورد زنانی که کلیه خود را اهداء می کنند ، نشان داده شده است که این زنان با عوارض بیشتری در بارداری های آینده مواجه خواهند شد. فرد داوطلب با آگاهی کامل از این مسائل باید تصمیم بگیرد . احتمال مرگ در اثر اهدای کلیه بسیار اندک است.
در مورد اهدای بخشی از کبد یا ریه ، از آنجا که جدا کردن بخشی از این اعضاء نیاز به جراحی پیچیده تری دارد ، خطر اهداء بالاتر است.

پس از اینکه تیم پزشکی صلاحیت فرد را برای اهداء تایید کرد ، باید تطابق عضوی با بیمار نیازمند به پیوند از لحاظ گروه خونی و تطابق نسجی احراز شود. به طور معمول دو تیم جراحی وجود دارد، یکی برای فرد دهنده و دیگری برای فرد گیرنده.

هماهنگی این دو تیم بسیار اهمیت دارد ، تا زمانی که عضو خارج از بدن و بدون خون رسانی است ، به حداقل برسد. به همین دلیل میزان موفقیت پیوند از دهنده زنده بسیار بالا است و خود این موضوع از مسائل مهمی است که باعث رضایت فرد دهنده می شود.

تیم پزشکی بعد از اهدای عضو به دقت فرد را در بیمارستان ارزیابی می کنند تا او بهبود یابد. مدت بستری درمورد اهدای کلیه به طور معمول 3 تا 4 روز است ، اما در مورد اهدای کبد و ریه طولانی تر است. دوره نقاهت بعد از اهدای عضو حداقل 4 تا 6 هفته است که در مورد اهدای کبد و ریه ممکن است این مدت طولانی تر باشد.

فرد اهداء کننده بعد از اهدای عضو نیز باید همچنان به طور مرتب به وسیله تیم پزشکی ارزیابی شود. توصیه می شود این ارزیابی ها تا 2 سال ادامه پیدا کند. پس از دو سال نیز فرد دهنده در صورت بروز هر مشکلی باید به تیم پزشکی خود مراجعه کند.

عوارض جراحی اهدای کلیه به طور معمول اندک است ، اما گاهی عفونت زخم یا فتق های محل برش جراحی دیده می شود. در مورد اهدای کبد و ریه عوارض بیشتری دیده می شود که خوشبختانه در صورت تشخیص سریع ، بسیاری از آن ها با موفقیت قابل درمان است.دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی